ลักษณะของการรู้การดูเพื่อให้เกิดปัญญา
ก่อนจะหัดรู้หัดดูกัน ก็ควรต้องทำความเข้าใจว่าลักษณะอาการของจิตที่เป็นไปเพื่อการเจริญปัญญานั้น เป็นอย่างไร
ลักษณะอาการของจิตที่เป็นไปเพื่อการเจริญปัญญานั้น จะมีลักษณะสำคัญอยู่ที่จิตจะทำหน้าที่รู้สิ่งต่าง ๆ แบบเป็นผู้รู้ผู้ดู หรือแค่รู้แค่ดูอยู่เท่านั้นจิตจะเพียงรู้สึกว่ามีบางอย่างเกิดขึ้น แล้วก็รับรู้ถึงการมีอยู่-ดับไปของสิ่งนั้น ๆ เท่านั้นซึ่งลักษณะอาการของจิตแบบนี้ ก็ไม่ใช่อาการที่แปลกระหลาดอะไรเลย จริง ๆ แล้วนี่คืออาการของจิตที่เป็นปรกติธรรมดาที่สุด
แต่ด้วยเพราะเราไม่เคยรู้มาก่อนว่า อาการรับรู้สิ่งต่าง ๆ แบบนี้นั้นมันคือลักษณะของจิตที่ต้องใช้เป็นเครื่องมือหัดปฏิบัติภาวนาพอเราคิดที่จะลงมือหัดปฏิบัติภาวนากันจริง ๆ ความคิดต่าง ๆ ก็จะเกิดขึ้นมาบดบังอาการของจิตแบบนี้ไปซะจนเราเองมองไม่เห็นแล้วเราก็เที่ยวดิ้นรนแสวงหาอุบายต่าง ๆ นา ๆ ด้วยหลงไปว่าการทำแบบนั้นแบบโน้นจะทำให้จิตเกิดปัญญา
กว่าที่ครูบาอาจารย์ซึ่งท่านพ้นทุกข์ไปก่อนแล้วจะช่วยชี้แนะจนเรากลับมาสู่การรับรู้สิ่งต่าง ๆ ด้วยจิตที่เป็นปรกติที่สุดได้ก็เล่นเอาเราเองต้องเหน็ดเหนื่อยอ่อนล้ากันจนแทบจะเฉาตายกันไปเลย
หากเราตั้งใจจะหัดปฏิบัติภาวนาเพื่อให้เกิดปัญญากันจริง ๆ ละก็ขอให้ระลึกนึกถึงไว้เสมอ ๆ เลยว่า การเจริญปัญญา ไม่มีอะไรต้องทำมากไปกว่าหัดรู้ หัดดู สิ่งต่าง ๆ ที่เรารู้สึกได้ด้วยจิตที่รับรู้ตามปกติธรรมดาหัดรู้ หัดดู แบบเป็นเพียงผู้รู้ผู้ดูอยู่ หรือเพียงแค่รู้แค่ดูเท่านั้นกายจะเป็นอย่างไรก็ หัดรู้หัดดูว่ากายเป็นอย่างนั้น จิตจะเป็นอย่างไรก็ หัดรู้หัดดูว่าจิตเป็นอย่างนั้น รู้แล้วดูแล้วว่าเป็นสิ่งที่ดี ก็ไม่ต้องหวงแหนไม่ต้องรักษาเอาไว้ รู้แล้วดูแล้วว่าเป็นสิ่งไม่ดี ก็ไม่ต้องผลักไสไม่ต้องทำลายลงไป หัดรู้ หัดดู แบบที่เราเป็นผู้รู้ผู้ดู ที่ไม่ต้องลงไปจัดการอะไรกับสิ่งที่ถูกรู้ถูกดูอยู่เลย
การหัดรู้ หัดดู ที่ถูกนั้นจิตจะต้องมีลักษณะเป็นเพียงผู้รู้ผู้ดูอยู่ หรือเพียงแค่รู้แค่ดู ได้โดยตัวเอง
คือไม่ได้เกิดจากการที่เราไปบังคับหรือไปควบคุม แต่จะเป็นไปโดยอัตโนมัติเมื่อจิตไปรับรู้สิ่งใดสิ่งหนึ่ง
เปรียบเหมือนกับเราที่นั่งเหม่อ พอมีคนมาสะกิดเรียก เราก็เหมือนตื่นจากฝัน โดยที่ไม่มีการตั้งใจตื่นเลยแม้แต่น้อย
จิตเองก็เช่นกัน เมื่อผ่านการหัดรู้ หัดดู มาตามสมควรเมื่อมีสิ่งใดที่จิตสนใจจะไปรับรู้เข้า จิตก็จะทำหน้าที่เป็นเพียงผู้รู้ผู้ดูอยู่เท่านั้น แต่ก็ไม่ใช่ว่าจะหัดกันแค่วันสองวันก็เป็นกันทุกคนนะ บางคนต้องหัดกันเป็นปี ๆ หรือหลายปีทีเดียว
บางคนก็สามารถหัดได้ไม่ยาก หัดเพียงไม่กี่วัน ไม่กี่เดือนก็เริ่มจะเป็นแล้ว ขอเพียงให้เรามีความเพียร ไม่ท้อถอย และหมั่นตรวจสอบทำความเข้าใจอยู่เสมอ ๆไม่นานเราก็จะสามารถรับรู้สิ่งต่าง ๆ ได้เพียงเป็นผู้รู้ผู้ดูหรือเพียงแค่รู้แค่ดู เป็นแน่
-------------------------------------------
