การทำบุญด้วยการให้ทาน จะได้รับบุญน้อยกว่าการทำบุญด้วยการรักษาศีล และการทำบุญด้วยการรักษาศีล จะได้บุญน้อยกว่าการทำบุญด้วยการเจริญภาวนา
ลำดับบุญที่ได้รับจากการให้ทาน
๑. ทำทานแก่สัตว์เดรัจฉาน แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ได้บุญน้อยกว่าให้ทานดังกล่าวแก่มนุษย์
๒. ให้ทานแก่มนุษย์ที่ไม่มีศีล ไม่มีธรรมวินัย แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ได้บุญน้อยกว่าให้ทานดังกล่าวแก่ผู้ที่มีศีล ๕ แม้จะให้เพียงครั้งเดียวก็ตาม
๓.ให้ทานแก่ผู้มีศีล ๕ แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ได้บุญน้อยกว่าให้ทานดังกล่าวแก่ผู้ที่มีศีล ๘ แม้จะให้เพียงครั้งเดียวก็ตาม
๔.ให้ทานแก่ผู้มีศีล ๘ แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ได้บุญน้อยกว่าถวายทานดังกล่าวแก่ผู้ที่มีศีล ๑๐ แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม (ผู้ที่มีศีล ๑๐ คือ สามเณร)
๕.ถวายทานสามเณรซึ่งมีศีล ๑๐ แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายทานแก่พระสมมุติสงฆ์ ซึ่งมีปาติโมกข์สังวร ๒๒๗ ข้อ
๖.ถวายทานแก่พระสมมุติสงฆ์ แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายทานแก่พระโสดาบัน แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๗.ถวายทานแก่พระโสดาบัน แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายทานแก่พระสกิทาคามี แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๘.ถวายทานแก่พระสกิทาคามี แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายทานแก่พระอนาคามี แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๙.ถวายทานแก่พระอนาคามี แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายทานแก่พระอรหันต์ แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๑๐.ถวายทานแก่พระอรหันต์ แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายทานแก่พระปัจเจกพุทธเจ้า แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๑๑.ถวายทานแก่พระปัจเจกพุทธเจ้า แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายทานแด่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๑๒.ถวายทานแด่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายสังฆทานที่มีองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นประธาน แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๑๓.ถวายสังฆทานที่มีองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นประธาน แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าถวายวิหารทาน แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๑๔.การถวายวิหารทาน แม้จะมากถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าการให้อภัยทาน แม้จะถวายทานเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๑๕.การให้ทานที่ได้บุญมากที่สุด ได้แก่ การให้ธรรมทาน (การให้ธรรมทาน คือการให้การเทศนาสั่งสอนธรรมะ)
อย่างไรก็ตามการให้ธรรมทาน แม้จะให้มากเพียงใด แม้จะชนะการให้ทานอื่นๆ ทั้งมวล ผลบุญนั้นก็ยังอยู่ในระดับที่ต่ำกว่า ฝ่ายศีล (การรักษาศีล)
ลำดับบุญที่ได้จากการรักษาศีล
๑.การให้ธรรมทาน แม้ให้ถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าการถือศีล ๕ แม้จะได้ถือเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๒.การถือศีล ๕ แม้ให้ถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าการถือศีล ๘ แม้จะได้ถือเพียงครั้งเดียวก็ตาม
๓.การถือศีล ๘ แม้ให้ถึง ๑๐๐ ครั้ง ก็ยังได้บุญน้อยกว่าการถือศีล ๑๐คือการบวชเป็นสามเณรในพระพุทธศาสนา แม้จะได้บวชเพียงวันเดียวก็ตาม
๔.การบวชเป็นสามเณรในพระพุทธศาสนา แล้วรักษาศีล ๑๐ ไม่ให้ขาด ไม่ด่างพร้อย แม้นานถึง ๑๐๐ ปี ก็ยังได้บุญน้อยกว่าผู้ที่ได้อุปสมบทเป็นพระในพุทธศาสนา มีศีลปาติโมกข์สังวร ๒๒๗ ข้อ แม้จะได้บวชเพียงวันเดียวก็ตาม
การรักษาศีล แม้จะมีอานิสงส์เพียงไร ก็ยังได้บุญน้อยกว่าการเจริญภาวนา เพราะการภาวนานั้นเป็นการรักษาใจ รักษาจิต และซักฟอกจิตให้เบาบาง หรือจนหมดกิเลส คือความโลภ โกรธ และหลง อันเป็นเครื่องร้อยรัดให้บรรดาสรรพสัตว์ทั้งหลาย ต้องเวียนว่ายตายเกิดอยู่ในสังสารวัฏ การเจริญภาวนาจึงเป็นการบำเพ็ญบารมีที่สูงที่สุด ประเสริฐที่สุด ได้บุญมากที่สุด
การเจริญภาวนา
เป็นการสร้างบุญบารมีที่สูงที่สุดและยิ่งใหญ่ที่สุดในพระพุทธศาสนา การเจริญภาวนามี ๒ อย่าง คือ
๑.สมถภาวนา (การทำสมาธิ)
๒.วิปัสสนาภาวนา (การเจริญปัญญา) เป็นการสร้างบุญกุศลที่สูงสุดในพระพุทธศาสนา
ที่มา : หนังสือ วิธีสร้างบุญบารมี พระนิพนธ์ในสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก องค์ที่ ๑๙ วัดบวรนิเวศวิหาร
