ความรู้ตัวทั่วพร้อม
เรื่องความรู้ตัวทั่วพร้อมนี้ เป็นเรื่องที่เข้าใจผิดกันมาก คิดว่าต้องรู้กายทั้งตัว พร้อมกับรู้จิตไปด้วย ซึ่งตามธรรมชาติของจิตแล้ว ย่อมรู้อารมณ์ได้ทีละอย่างเท่านั้น มันจะมีอาการอย่างที่เห็นนั่นเอง ว่ารู้ไปทีละอย่างๆ
ทีนี้เมื่อพูดว่า จิตรู้ได้ทีละอย่าง บรรดานักเพ่งทั้งหลายก็จะไปเพ่งกายส่วนใดส่วนหนึ่ง เช่นเพ่งมือเพ่งเท้า ครูอาจารย์ก็พยายามแก้ให้ บอกว่าอย่าไปเพ่งอย่างนั้น ให้รู้ไปสบายๆ ทั้งตัว เพื่อจะแก้อาการเพ่ง ทีนี้บางคนพอรู้ทั้งตัวแล้ว ก็กลายเป็นเพ่งทั้งตัวอีก ครูอาจารย์ก็เลยสอนอีกว่า ให้รู้จิตใจตนเองไว้ ว่ามันกำลังเผลอเพ่งอยู่ คราวนี้นักปฏิบัติก็หันมาเพ่งจิตต่อไปอีก เพราะชอบเพ่งอยู่แล้ว เพราะครูอาจารย์ให้รู้อะไร ก็เพ่งอันนั้น
เมื่อทำอันนั้นก็ไม่ถูก ทำอันนี้ก็ไม่ถูก คราวนี้ผู้เรียนก็ยิ่งสับสนหนักเข้าไปอีก ว่ารู้ตัวทั่วพร้อมทำไมมันต้องรู้อะไรมากมายนัก เช่นรู้มือเท้าที่เคลื่อนไหวแล้ว ก็ยังต้องรู้กายทั้งกายอีก แล้วยังต้องรู้ทันจิตใจตนเองอีก ใครจะไปทำได้ เพราะจิตนั้นย่อมรู้อารมณ์ได้เพียงทีละอย่างเท่านั้น
อันที่จริงไม่ใช่ต้องไปรู้อะไรมากมายอย่างนั้น ถ้าเพียงรู้ทันจิตตนเอง ไม่เผลอ (รวมทั้งไม่เผลอเพ่ง) อันเดียวก็พอแล้ว เช่นเดินจงกรมไปเรื่อยๆ แรกๆ ก็รู้การเคลื่อนไหวของเท้า หรือของกายไปอย่างสบายๆ อย่าเผลอเพ่งลงในเท้าหรือในกาย
ต่อมาพอจิตมีกำลังขึ้น จิตมันจะมาเห็นอารมณ์ หรืออาการของจิตในส่วนที่เป็นนามธรรมได้ เช่นเดินไปแล้วก็เห็นความฟุ้งซ่านในจิต เห็นว่าความฟุ้งซ่านไม่ใช่จิต แล้วความฟุ้งซ่านก็ดับไป ก็เห็นอีกว่าจิตสงบก็รู้เท่ารู้ทันจิตใจเรื่อยๆ ไป
สักพักจิตก็คิดและหนีไปเที่ยวอีก ก็ให้คอยรู้ทันว่าจิตฟุ้งซ่านและหนีเที่ยว ถ้าดูแล้วมันก็ยังฟุ้งจนสู้ไม่ไหวก็กลับมารู้การเคลื่อนไหวเท้าของเราต่อไปอีก โดยไม่ให้จิตจมลงในเท้า
ความรู้ตัวทั่วพร้อม จึงไม่ใช่การรู้อะไรทีละหลายๆ อย่าง แต่หมายถึงการรู้โดยไม่หลง เช่นรู้เท้าคลื่อนไหว โดยจิตไม่หลงไปที่เท้า หรือบางคนกำหนดลมหายใจ ก็รู้ลมหายใจโดยจิตไม่หลงไปกับลมหายใจ
เรื่องการฝึกปฏิบัตินั้นไม่ต้องฝึกมากเรื่องหรอกฝึกความไม่หลงอันเดียวเท่านั้นก็พอแล้ว เหมือนที่พระพุทธเจ้าท่านสอนพระรูปหนึ่งว่า ให้เจริญสติรักษาจิตตนเองอย่างเดียวก็พอแล้ว เพราะเท่ากับปฏิบัติตามคำสอนของพระองค์ท่านครบถ้วนสมบูรณ์แล้ว
คุณสันตินันท์ (นามปากกาของหลวงพ่อปราโมทย์ก่อนบวช)
