รู้อารมณ์ และรู้จิต

          เวลาที่จิตออกไปรับอารมณ์ เหมือนเจ้าของบ้านออกไปรับแขก ออกไปมองแขก ออกไปดูแขก แล้วเมื่อจิตรับอารมณ์ปรุงแต่งดีบ้างไม่ดีบ้าง ก็จะเกิดความรู้สึก เกิดอาการขึ้นกับจิต เป็นความพอใจบ้างไม่พอใจบ้าง

          ความพอใจไม่พอใจนี้ เวลาที่เจ้าของบ้านออกไปรับแขก บางครั้งก็โกรธเกลียดแขก ทะเลาะกับแขก บางครั้งก็รักแขกหลงแขก พอใจ ติดใจต่อแขก บางทีก็ตามแขกไป ทิ้งบ้าน แล้วคิดเรื่อยเปื่อยไปเรื่อย คิดไป หนักเข้าก็ลืมตัวเองไปไหนๆ

          ฉะนั้น จะต้องฝึกการรู้เท่าทันต่อเจ้าของบ้านไว้ เวลาที่ออกไปรับแขก รับแขก รับอารมณ์อย่างรู้ตัว ก็จะรู้ว่า

          ๑. รู้อารมณ์ รู้แขกคือรู้อารมณ์
          ๒. รู้เจ้าของบ้าน ก็คือรู้จิต

          การรู้จิตก็จะมีอยู่ ๒ แง่ด้วยกัน คือ

          หนึ่ง แง่ของการรับแขกหรือรับอารมณ์
          สอง แง่ในการรู้สึก รู้สึกต่ออารมณ์

          ชอบบ้างไม่ชอบบ้างก็อยู่ในจิต เหมือนคนคนเดียวกัน มีทั้งการรับแขก มีทั้งการรู้สึกต่อแขก

          ฉะนั้น จะต้องสังเกต ต้องมีการระลึกรู้เจ้าของด้วย ระลึกรู้ว่ากำลังรู้อยู่ กำลังรู้สึกอย่างไรอยู่ เห็นแล้วรู้สึกอย่างไร? พอใจไม่พอใจ ได้ยินแล้วรู้สึกอย่างไร? พอใจไม่พอใจ รู้กลิ่น รู้รส รู้โผฏฐัพพะรู้สึกเป็นอย่างไร? พอใจไม่พอใจ รู้เรื่องรู้ราวต่างๆ พอใจไม่พอใจ

          ต้องระลึกสังเกต ซึ่งมันเป็นสิ่งที่พอทำได้ ไม่เกินวิสัยของมนุษย์ มันอยู่กับตัวอยู่แล้ว ไม่ได้ไปปฏิบัติไหน ปฏิบัติอยู่ที่กายที่ใจ ที่ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจนี้เท่านั้น

          สิ่งที่ผู้ปฏิบัติทั่ว ๆ ไปที่มักจะทำไม่ค่อยได้ขาดอยู่ก็คือการรู้จิต โดยเฉพาะการรับรู้อารมณ์ บางคนก็รู้จิตได้ แต่รู้ได้เฉพาะความรู้สึกสบายใจ ไม่สบายใจ ชอบใจ ไม่ชอบใจ อย่างนี้พอรู้ได้ แต่จิตในสภาพรู้อารมณ์ดูไม่เป็น

          ฉะนั้น ต้องหัดระลึก ระลึกถึงใจผู้รู้ เมื่อมีการรู้ก็รู้สึกได้ว่ากำลังรู้ การดูใจผู้รู้ก็เหมือนเจ้าของบ้านรู้สึกตัวของตัวเอง บางท่านปฏิบัติไปแล้วก็มีสมาธิ พอมีสมาธิ รูปต่างๆ ละเอียดไม่ปรากฏ มันก็เลยกลายเป็นจับไม่ออก ว่างเปล่าไปหมด เหมือนเจ้าของบ้านที่หาแขกเขาไปกันหมดแล้ว ก็เลยว่างไปหมด เดินหาใครก็ไม่มีใคร ไปกันหมด ว่างเปล่า ในขณะที่เดินหาแขก หาคนอยู่ แล้วก็บอกว่าไม่มีใครเลย ถามว่ามีคนอยู่ไหม? เจ้าของบ้านเดินหาคน แล้วก็บอกไม่มีใคร ว่างๆ ถามว่ามีคนอยู่ไหม? ใครเป็นผู้หาอยู่? เจ้าของบ้านก็เปรียบเหมือนคนหนึ่ง เจ้าของบ้านเดิน

          ฉะนั้นทำอย่างไรถึงจะเจอตัวเองได้? เราให้กำหนดใจผู้รู้ จิตกำหนดรู้จิต ทำอย่างไรจิตจะรู้จิต? เดินหาจิต เดินหาเจ้าของ เจอไหม? เจ้าของบ้านจะหาตัวเจ้าของ ทำอย่างไรจะเจอ? เที่ยวค้นหา ฝักใฝ่ค้นหา ตัวเราเองอยู่ตรงไหน หาเท่าไรก็ไม่เจอ ทั้งๆ ที่อยู่กับตัวเองก็หาไม่เจอ เพราะอะไร? เพราะมันมองหา มันก็จะเลยตัวเอง ทำอย่างไรถึงจะรู้จักตัวเองขึ้นมา? ก็ไม่ต้องไปหาที่ไหน หยุดหา พอหยุดหาก็จะได้รู้สึกเข้ามาที่ตัวเอง นี่อุปมาให้ฟังสำหรับการดูจิตใจผู้รู้

หลวงพ่อสุรศักดิ์ เขมรังสี