รู้สึกตัว (รู้กาย รู้มีสติ)

          คำว่า “รู้สึกตัว” หมายถึงอย่างไร? รู้ที่ไหน? คำว่ารู้สึกตัว “ตัว” คืออะไร?

          “ตัว” คือกาย จิตได้ด้วยไหม “ตัว” นี่? รวมทั้งจิตด้วย ถ้ารู้ตัวเพียงแค่กายก็อาจจะแพ้นิวรณ์ มันไม่พอ อย่างเช่น จิตจะคิดไป จะหลงไป ก็กลับมาดูลมหายใจ กลับไปก็กลับมา ดูกายที่นั่ง ดูกายหนักเข้า ดิ่งลงไปก็หลับอีก

          รู้ตัวต้องให้ได้สองอย่าง นอกจากตัวกายแล้วยังตัวอะไรอีก? ตัวใจด้วย รู้สึกตัวนี่ให้รู้สึกใจ โดยเฉพาะใจ รู้สึกใจได้ไหม? มีการระลึกรู้สึกที่ใจ ใจมันเป็นอย่างไร สภาพของจิตใจ สภาพของใจเป็นอย่างไร

          เวลาเอาใจมาปฏิบัติ ใจต้องประกอบด้วยอะไร? สติ เวลาเอาจิตมาปฏิบัติ จะต้องมีสติ รวมความว่าจิตที่มีสตินั้นทำหน้าที่ไปรู้กายบ้าง ไปรู้ลมหายใจบ้าง จิตที่มีสตินั้นจะต้องถูกรู้ขึ้นมา จิตที่มีสติถูกรู้ขึ้น เรียกว่ารู้สึกตัวของจิต คือถ้าจิตมันถูกรู้ก็แสดงว่ามีจิตที่มีสติไปรู้จิตที่มีสติ จิตมีสติก็รู้ว่าจิตมีสติ นี่อันนี้จะสู้กับความง่วง

          จะเป็นไปได้ไหม จะรู้ได้ไหม จิตมีสติก็รู้ว่าจิตมีสติ? จิตมีสติแล้วไม่รู้ว่าจิตมีสติเป็นไปได้ไหม? เป็นไปไม่ได้หรือ เป็นอยู่บ่อยตลอดเวลา เป็นไม่ได้อย่างไร ตัวเป็นเชียวล่ะ จิตมีสติแต่ไม่รู้ว่าจิตมีสติ เป็นไปอยู่นี่ ตอนนี้จะฝึกให้จิตมีสติอยู่ก็ให้รู้ว่าจิตมีสติอยู่ อันนี้ที่มันเป็นไปไม่ค่อยจะได้ มันเป็นไปไม่ค่อยจะได้ที่จะมาฝึกให้มันเป็นไปได้ ที่มันเป็นไปได้คือมีสติแล้วไม่รู้ว่ามีสติ ใช่ไหม

          เวลาที่นั่งอยู่ก็มีสติไปรู้ว่านั่งอยู่ หายใจอยู่ก็รู้ว่าหายใจอยู่นี่ มีสติไหม? มี แต่ไม่รู้ว่ามีสติ ดีไหม? นั่งอยู่ก็รู้ตัวว่านั่งอยู่ หายใจเข้าออกอยู่ก็รู้อยู่ มีสติไหม? ไม่รู้ว่ามีสติ ดีหรือไม่ดี? หายใจเข้ารู้ออกรู้ นั่งอยู่ก็รู้ แต่ไม่รู้ว่ามีสติ ดีไหม? ไม่ดีอย่างไรมีสติ? หายใจเข้าออกรู้ ดีไหมมีสติ? นั่งอยู่ รู้อยู่นี่ดีไหม? ดี มีสติ เพียงแต่มันดีหนึ่งเดียว ได้แค่ดี ๑

          แต่ถ้ามีสติแล้วรู้สึกตัวได้ว่ามีสติ มันได้ดี ๒ มาด้วย มันได้ ๒ ดี ที่เราจะฝึกนี้มันได้ ๒ ดี ไม่ใช่ว่ามีแค่ดี ๑ แล้วไม่ดี ไม่ใช่ ดีมาตั้งเยอะแล้ว หายใจเข้าก็รู้ นั่งก็รู้ เดินอยู่ก็รู้ คู้ เหยียด เคลื่อนไหวก็รู้นี่ดีมาตั้งเยอะแล้ว แต่มันยังเป็นดี ๑ อยู่

          ทีนี้ว่ามีจิตรู้ มีจิต มีสติ แล้วรู้ว่าจิตมีสติ มันก็จะได้ ๒ ดี บางครั้งมันก็แค่ได้ดี ๑ มันไม่สามารถได้ ๒ ดีอยู่ตลอดเวลาหรอก บางครั้งก็ได้แค่ดี ๑ บางครั้งก็ไม่ได้สักดีหนึ่ง ไม่รู้เลย เผลอหลุดตลอดอย่างนี้ ดี ๑ ก็ไม่ได้ ไม่ได้สักดีหนึ่ง

          (รู้ที่ดี ๑) แต่ถ้านั่งอยู่ก็ยังรู้ เดินอยู่ก็รู้ หายใจอยู่ก็รู้ คิดอยู่ก็รู้ ก็ยังได้มา ๑ ดี
          (รู้ที่ดี ๒) แต่เราก็ต้องพยายามฝึกให้ได้ ๒ ดี คือรู้สึกตัวที่ใจด้วย ใจมีสติอยู่ก็รู้สึกว่าใจมีสติ

หลวงพ่อสุรศักดิ์ เขมรังสี 
ถอดเทปธรรมบรรยาย คุณจุฑาทิพย์ หิรัญญสัมฤทธิ์