ความแตกต่าง สมถะและวิปัสสนาโดยย่อ ๆ

          สมถะ เป็นการนิ่งเฉยไปสู่ความสงบ ดับดิ่งอยู่ในอารมณ์เดียว ไม่ไหวติง เข้าฌานสมาบัติได้

          วิปัสสนา เป็นการสังเกตสภาวะ วิจัยในธรรม สังเกตความเสื่อม ความดับ ความหมดไปสิ้นไป
ขณะที่รับรู้อารมณ์ต่าง ๆ ไม่ใช่อยู่ในอารมณ์เดียว เป็นการรับรู้สภาวธรรมต่าง ๆ ที่กำลังปรากฏ แต่ไม่ยินดียินร้าย

          ได้ยินเสียงแต่ไม่ยินดียินร้ายด้วย เย็น ร้อน อ่อน แข็ง นี่รู้หมด จิตคิดก็รู้ จิตพอใจหรือไม่พอใจก็รู้
แต่สมถะนี่จะไม่รับรู้ จะนิ่งอยู่ที่เดียว จะเห็นว่ามันต่างกัน

          ถ้าเราหวังที่จะดำเนินไปสู่เป้าหมาย ความหลุดพ้นจากอาสวกิเลส ก็ต้องไปให้ถึงวิปัสสนา จะนั่งแค่ให้นิ่งเฉยๆ ...สบายเป็นสุข  อยู่อย่างนั้นมันตัดกิเลสไม่ได้ ต้องสังเกตให้เห็นสภาวะ

          บางคนไม่ชอบการรู้อารมณ์ต่างๆ ชอบแต่นิ่งๆ ไม่อยากรับรู้อะไร ชอบสบายอย่างเดียว สมถะนี่ชวนใจให้ติด ให้หลงใหล เหมือนคนที่เข้าห้องแอร์ เย็นสบาย ไม่อยากออกไปไหน

          วิปัสสนานี่ ต้องออกมารับอารมณ์ ทั้งร้อน ทั้งหนาว ทั้งฝน ต้องรับรู้ ต้องต่อสู้ ต้องฝึกหัด ที่จะทนทานไม่หวั่นไหว สงบก็รู้ ไม่สงบก็รู้ ปวดก็รู้ เจ็บก็รู้ คิดก็รู้ รับรู้ทุกอย่าง ไม่ได้เลือกอารมณ์ อารมณ์ดี อารมณ์ร้ายก็รู้ไปหมด แต่ฝึกที่จะรู้อย่างปล่อยวาง อย่างวางเฉย นี่เป็นแนวทางในการประพฤติปฏิบัติ

หลวงพ่อสุรศักดิ์ เขมรํสี