สุญญตาวิหาร

คำว่า “สุญญตาวิหาร” ก็แปลว่า การเข้าอยู่ในสุญญตา. 

สุญญตา แปลว่า ภาวะของจิตที่ว่างจากกิเลส; 

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ว่างจากความรู้สึกว่า…

เป็นตัวเป็นตน เป็นสัตว์ เป็นบุคคล เป็นเรา เป็นเขา, 

ภาวะที่ไม่มีความรู้สึกว่า เป็นตัวตน 

หรือของตนนั้น เรียกว่า... สุญญตา. 

ถ้าจิตเข้าไปอยู่ในภาวะอย่างนั้น 

เรียกว่าอยู่ในสุญญตาวิหาร. 

แต่มีคำอธิบายที่ละเอียดพิสดาร 

มากไปกว่าที่จะพูด สั้นๆ ลุ่นๆ ว่า… 

ปราศจาก ราคะ โทสะ โมหะ; 

เพราะเหตุว่า… 

ท่านเพ่งเล็งถึงความหมายของคำว่า “ว่าง” เป็นหลักใหญ่.

เราควรจะเข้าใจคำว่า “ว่าง” กันเสียให้สมควรก่อน. 

คำว่า “ว่าง" นี้ ถ้าทางวัตถุก็คือว่างชนิดไม่มีอะไร; 

ว่างทางจิตใจ ก็หมายความว่า อะไร ๆ ก็มีอยู่ตามเดิม 

แต่ว่างจากสาระที่ควรจะเข้าไปยึดมั่นสำคัญมั่นหมายว่า…

เป็นตัวเราหรือเป็นของเรา; 

คำว่า “ว่าง” ในทางธรรมเป็นอย่างนี้. 

คำว่า “ว่าง” ในทางโลกหมายความว่าไม่มีอะไรเลย. 

แม้คำว่า จิตว่างในทางธรรม ก็มิได้หมายความว่า… 

จิตไม่ได้คิดได้นึกอะไรเลย; จิตยังรู้สึกอยู่ตามเดิมทุกประการ,

เพียงแต่ว่า จิตไม่มีความรู้สึกว่าเป็นตัวตน หรือของตน เท่านั้น. 

มันมีความรู้สึกนึกในหน้าที่การงาน 

หรือในวิชาความรู้ในสิ่งต่าง ๆ ได้; 

ว่างอย่างเดียวแต่ความรู้สึกที่เป็นตัวเป็นตนเท่านั้น.

เกี่ยวกับคำว่า “สุญญตวิหาร” นี้ 

เราควรจะเข้าใจคำว่า “ว่าง” กันให้ชัดเจนเสียก่อน ไปตามลำดับ. 

พระผู้มีพระภาคเจ้าท่านตรัสว่า : 

ดูก่อนอานนท์, ในกาลก่อนก็ดี ในกาลบัดนี้ก็ดี 

ตถาคตอยู่มากด้วยสุญญตาวิหาร. 

นี้เป็นประโยคแรกที่พระพุทธเจ้าท่านได้ตรัสในสูตรนี้ ว่า…

เดี๋ยวนี้ก็ดี ที่แล้ว ๆ มาก็ดี 

ตถาคตใช้เวลาส่วนมาก

ให้ล่วงไปด้วยสุญญตาวิหาร; 

หมายความว่า… 

อยู่ด้วยความรู้สึกของจิตที่มิได้กำหนดสิ่งใดสิ่งหนึ่ง

โดยความเป็นตัวตน,หรืออยู่ด้วยมีความหมาย

อันประกอบไปด้วยคุณค่า อย่างใดอย่างหนึ่ง.

พุทธทาสภิกขุ