สิ้นตัวตนผู้ยึดถือ คือ นิพพาน
"การรู้โดยไม่คิดเอง คือ การเดินวิปัสสนาที่ละเอียดที่สุด
ตราบใดที่ยังเห็นว่า...จิต...คือตัวเรา เป็นของ ๆ เรา ที่ต้องช่วยให้จิตหลุดพ้น ตราบนั้น "ตัณหา" หรือ สมุทัยก็จะสร้างภพของจิตว่างขึ้นมาร่ำไป
ขอย้ำว่าขั้นนี้...จิตจะดำเนินวิปัสสนาเอง ไม่ใช่ผู้ปฏิบัติจงใจกระทำ ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่า ไม่มีใครเลยที่จงใจ หรือ ตั้งใจบรรลุมรรคผลนิพพานได้
มีแต่จิตเค้าปฏิบัติตนเองไปเท่านั้น
เมื่อ...จิตทรงตัวรู้ แต่ไม่คิดอะไรนั้น บางครั้งจะมีบางสิ่งผุดขึ้นมาสู่ภูมิรู้ของจิต แต่จิตไม่สำคัญมั่นหมายว่ามันคืออะไร เพียงแค่รู้เฉย ๆ ถึงความ เกิด ดับ นั้น เท่านั้น
ในขั้นนี้เป็นการเดินวิปัสสนาขั้นละเอียดที่สุด ถึงจุดหนึ่ง จิตจะก้าวกระโดดต่อไปเอง
การเข้าสู่มรรคผลนั้น "รู้" มีตลอด แต่ไม่คิด และ ไม่สำคัญมั่นหมายในสังขารละเอียดที่ผุดขึ้นมานั้น
เมื่อจิตถอยออกจากอริยะมรรค และอริยะผลที่เกิดขึ้นแล้ว ผู้ปฏิบัติจะรู้ชัดว่า...ธรรมเป็นอย่างนี้
"สิ่งใดเกิดขึ้น สิ่งนั้นต้องดับไป"
ธรรมชาติบางอย่าง มีอยู่ แต่ก็ไม่มีความเป็นตัวตน สักอณูเดียว
นี้เป็นการรู้ธรรมในขั้นพระโสดาบัน คือ ไม่เห็นว่าสิ่งใดสิ่งหนึ่งแม้แต่ตัวจิตเองเป็นตัวเรา แต่ความยึดถือในความเป็นเรายังมีอยู่
เพราะขั้น...ความเห็น กับ...ความยึด...นั้นมันคนละขั้นกัน"
หลวงปู่ดูลย์ อตุโล
Cr จิตหนึ่ง
